Krótka geneza nazwiska Dowgwiłło
(Dowgwiłłowicz, Dowgwił, Dowgwiłł)
Przed przyjęciem przez Litwę i Żmudź chrześcijaństwa (*1) nie występowały na tych terenach nazwiska powiązane z rodzinami. Każdy nowo narodzony otrzymywał imię i było to prawdopodobnie połączone z jakimś obrzędem religijnym. Nazwiska litewskie i żmudzkie zaczęły się tworzyć dopiero po przyjęciu chreścijaństwa na tych terenach. Przyczym proces ten najpóżniej rozpoczął się na Żmudzi. XVI wiek to okres, w którym nazwisko szlacheckie dopiero się kształtowało. Proces ten trwał na Żmudzi do końca XVII wieku. Nazwiska były tworzone z następujących form: od imion pogańskich nadanych przy urodzeniu; od przymiotników; od przezwisk nadawanych z przeróżnych przyczyn i w mniejszym stopniu od nazw osad.
Nazwisko rodzin Dowgwił, Dowgwił(ł)o i Dowgwił(ł)owicz maja tę samą genezę. Wygląda na to, że drugie z nich jest patronimikiem pierwszego i dopiero w poźniejszym okresie powstały odrębne rodziny. Imię to - a potem i nazwisko – powstało z połączenia słów daug (dużo, wiele) i vil- (mieć nadzieję, wierzyć). W Spisie Wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1528 roku jest zapisany Stankiewicz o imieniu Dowgwił, bojar włosci widuklewskiej.
Końcówka '-wicz' wskazuje na rodzaj męski [kawaler], a dla rodzaju żeńskiego jest to '-wiczówna' [panna]. Jest to typowa forma deklinacji nazwisk dla terenów Litwy tak jak koncówki '-ski' i '-ska' są typowe dla rdzennie polskich nazwisk.
We wczesnych dokumentach z XVI wieku zapisywanych na Litwie w urzędowym języku staroruskim nazwisko/imię to jest zapisywane też jako Dowkwił, Dowkwiłowicz. W najstarszych dokumentach z 1514 i 1525 r., które wymienia prof. Błaszczyk w 'Herbarzu szlachty żmudzkiej', nazwisko to zapisane jest jako Dowgowiłowicz, Dokwiłowicz.
Nadal wśród współczersnych imion litewskich znajduje się imię Daugvilas. Imieniny obchodzi 2 sierpnia i nie ma powiązań z którymś ze świętych.
Powiązanie tego nazwiska z regionem etnograficznym Żmudzi wschodniej i Auksztoty zachodniej znalazło potwierdzenie podczas poszukiwań genealogicznych. Tylko na tych terenach można było spotkać w księgach kościelnych z XVII i XVIII wieku tak charakterystycznie 'skonstruowane' nazwiska, jak na przykład: Towgwiłło, Surwiłło, Stejgwiłło, Montwiłło, Radwiłło, Drowdwiłło, etc.
Nazwisko Dowgwiłło jest współcześnie zapisywane na terenach państwa Litewskiego jako Daugvila, Daugvilas (forma męska) i Daugvilai lub Daugvilene (forma żeńska). W alfabecie litewskim - który jako język pisany pojawił się dopiero w XVI wieku, a jego współczesna forma ukształtowała się na przełomie XIX - XX wieku - nie występują litery 'w' i 'ł'. Stosowanie 'nielitweskich' liter na terenie państwa litewskiego - nawet dla zagranicznych nazwisk (i nazw własnych) - jest uznawane za niezgodne z konstytucją, więc jest karane sądownie.
Podczas moich poszukiwań trafiałem na rożne notacje tego nazwiska. Są to często wpływy litewskie (Daugwilaytis, Dowgwilas, Daugwiło) ale i widać wyraźnie braki stałych reguł pisowni. Często też pisano je "na słuch" co sprzyjało powstawaniu błędów. Ciekawym tego przykład znajduje się w "Wotach sekretnych W. Michała Mackiewicza" ze spisem nazwisk głosującej szlachty kowieńskiej z 8 lutego 1800 roku, gdzie pod numerem 234 znajduje się Filip Dowuwało.
 |
Często trafiamy w aktach parafialnych na zapisy tej samej osoby ale z odmienną pisownią nazwiska. Także sprawa notacji z jednym czy z dwoma literami 'ł' nie była w tym czasie jasna. Sytuacja ta stabilizuje się w drugiej połowie XVIII wieku. Ale w takim nazwisku łatwo jest zrobić błąd na co dowody nadal natrafiamy. Między innymi z tego powodu zwracamy szczególną uwagę na prawidłową jego notację.
Najstarszym dokumentem administracji kościelnej z tym nazwiskiem jest wpis z początku listopada 1645 roku w parafii Kroki i dotyczy ślubu Pawła Dowgwiło z Pernarowa i Krystyny Jamontówny z Jodkiszek. Jest to dokument zapisany po łacinie ale nazwisko jest zapisane po polsku.
 |
*1 - Po przyłączeniu Żmudzi do Litwy w 1410 r. podjęto próby chrystianizacji mieszkańców. W 1413 r. oficjalnie ogłoszono przyjęcie katolicyzmu przez Żmudzinów. Był to jeden z ostatnich narodów Europy, które przyjęły chrześcijaństwo. Napotkało to na opór wśród ludności żmudzkiej, kojarzącej katolicyzm z wrogimi Krzyżakami i przywiązanej do wiary przodków. W 1418 i 1441 r. Żmudzini wszczęli powstania antychrześcijańskie i antylitewskie.
Statystyka
Według "Słownika Nazwisk Współcześnie w Polsce Używanych" (PAN, Kraków 1992) w Polsce mieszkały przed 1992 rokiem w 9 różnych powiatach i miastach 33 osoby o nazwisku Dowgwiłło. Najwięcej zameldowanych było w Giżycku, a dokładnie 9. Dalsze powiaty/miasta ze szczególnie dużą liczbą osób o tym nazwisku to: Elbląg (5), Poznań (4), Gdańsk (4), Szczecin (4), Wrocław (3), Zambrów (2), Grudziądz (1) i Tuchola z liczbą wpisów 1.
W innych źródłach spotkałem się z tym, że moi Dowgwiłłowie zapisani byli jako Dowgiłłowie, więc nie byli pokazywani jako mieszkańcy regionu, w którym mieszkali.
Trzeba się jednak liczyć z pewnymi nieścisłościami spowodowanymi nieprawidłowym zapisem nazwisk w administracji urzędowej tworzącej w ten sposób jego nowe odmiany. Niektórzy może i sami nie wiedzieli jaki jest prawidłowy zapis nazwiska. Myślę, że w ten sposób powstało dla przykładu nazwisko Dogwiłło.
Na stronach pokazujących występowanie nazwisk na obszarze Polski spotkałem w sumie pięć odmian nazwiska Dowgwiłło (Dowgiłło, Dogwiłło, a także Dowgiełło) i Dowgwiłłowicz (Dowgiłłowicz, Dowgiłowicz).
W 2009 roku było 26-u Dowgwiłłów rozmieszczonych jak nastepuje: Giżycko (8), Elbląg (2), Poznań (2), Gdańsk (6), Szczecin (3), Wrocław (2), Zambrów (2) i Grudziądz (1). To zestawienie zrobione jest na podstawie własnych informacji.
Powyższe dane dotyczą terenu Polski ukształtowanej według pomysłu Stalina i potwierdzonego porozumieniem w Jałcie. Wszystkie te osoby są potomkami wysiedleńców z przedwojennych terenów wschodniej Polski, a głównie Wileńszczyzny. Ale nie wszyscy chcieli opuścić ziemie ojców. pozostali, byli zmuszeni do zmiany nazwiska na jeden z jego litewskich odpowiedników. Nawet w samej (komunistycznej) Polsce w latach 50-tych Sł¨żba Bezpieczeństwa prowadziła rozmowy nakłaniające zwłaszcza młodych ludzi do rezygnowania z nazwisk litewsko, kresowo brzmiących.
Jeszcze wcześniej - pod zaborem rosyjskim - emigrowaliśmy przed prześladowaniami i za nią idącą nędzą. W ten sposób wielu z naszych przodków trafiło do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii i Argentyny. Zwłaszcza w Ameryce nasze nazwisko sprawiało wiele trudnosci w wymowie i pisowni. Z tego powodu wiele osób pozmieniało je na inne lub przetransformowało na jakieś praktyczniejsze formy (Dockwell, Dowgirl). Obecnie żyje tam kilkanaście osób, które pomimo tego typu problemów zachowały oryginalną pisownię nazwiska (Dowgwillo, Dowgwilo, Dougwillo).
